Recenzja: D. Masłowska :"Wojna polsko-ruska pod flagą bialo-czerwoną" (Lampa i Iskra Boża, 2002)

Przed Masłowską długo się wzbraniałem. Kiedy już dorwałem jedną z jej książek, a był to Paw królowej, nie byłem zachwycony…. Tyle o tym mówili, pisali, gadali, narzekali… właśnie… Paw jest nieczytelny. I to nie tylko dla mnie. Rzuciłem w kąt. Niech czeka.

Zawsze powtarzam, że głupi ma zawsze szczęście. I ja mam, to powiedzenie się w pełni, w moim przypadku, sprawdza. Kiedy czytałem Irenę Kalicińskiej, to trafiłem na wykład (bo studiuję jeszcze) o ecriture feminime… gdy po wielu bojach udalo mi się trafi na, Wojnę polko-ruską, wybrałem się na wykład o…. Masłowskiej. I jak tu się nie cieszyć? Trochę mi to w głowie poukładało skołtunione myśli. Bo z tą autorką trzeba ostrożnie.

Nawet język jej debiutanckiej powieści udało mi się w miarę zrozumieć i zaakceptować. Po Pawiu byłem przekonany, że znów w moje ręce trafi dziwaczny bełkot. Okazało się, że moje obawy były nad wyrost. To, w jaki sposób pisze na kobieta, a właściwie jak pisała, stanowi nie lada wyzwanie dla czytelnika. Wymaga cierpliwości, bo ciężko się dobić do dna tej narracji. Wymaga też wyrozumiałości, bo i warsztatowo, nie jest to do końca przemyślane i dopracowane. Świadome, ale trochę jeszcze poplątane.

Masłowska napisała, ponoć, powieść dresiarską. Rzeczywiście,język jakim posługują się bohaterowie przywodzi na myśl nieskładność, bezsensowność i nieświadomość wagi słowa jaka cechuje tę „subkulturę”. Ale nie tylko. Nie tylko o to chodzi, bo autorka stylizuje nie do końca prawdziwie. Bawi się słowem, sypie aluzjami (do reklam, literatury, pop-kultury, Biblii nawet), gatunkiem. I wszystko to zebrane do kupy, robi wrażenie.

To nie Silny mówi, a sama Masłowska. Z resztą, sama siebie wprowadza na karty powieści, i sama się ujawnia przed głównym jej bohaterem. I mówi mu to, co też nam chce przekazać. Fakt, że jesteśmy okłamywani. Przez rodzinę, znajomych, rząd, korporacje. Pokazuje nam jak jesteśmy ogłupieni, jak mówimy, myślimy, jak się bawimy. Jak zwierzęciejemy, stając się lemingami, małpami z telefonami komórkowymi w ręku, które dyndają na gałęzi i robią pod siebie. Konsumpcja, konsumpcja i konsumpcja. Głupota, chciwość i łatwowierność. Degenerujemy się i wracamy na drzewo. Świat to podróbka, że zacytuję:

Przechylając się przez bar niczym sprzedawczyni przez ladę. Jak gdyby zaraz miała sprzedać mi jakieś podroby, jakiś wyrób czekoladopodobny Arleta. Żelazistą wodę w szklance od piwa. Barwnik do pisanek. Cukierki, co by sprzedała, by były puste w środku. Samo pazłotko. Czego by nie dotknęła swoimi palcami z paznokciami, podrobione i fałszywe. Gdyż ona sama jest fałszywa, pusta wewnętrznie. Pali fajkę. Kupioną od Ruskich. Fałszywą, nieważną. Zamiast nikotyny są w niej jakieś śmieci, jakieś nieznane nikomu drągi. Jakieś papiery, trociny, co nie śniło się nauczycielkom. Co nie śniło się żadnej policji.

W tym świecie, na zadupiu, gdzie żyje Silny i reszta kompanii, żądzą dziwne reguły.

Świetnie to widać w samym tytule. To miasteczko pelne zaćpanych nastolatków. Bezmózgich jełopów. Miasteczko ksenofobiczne. Polskie. Z drugiej strony, czerpie ono garściami z czarnego rynku. Bo taniej kupić lewe papierosy u Ruskich. Mimo niechęci wobec nich odczuwanej.

Strzał w stopę. Zakłamanie na każdym kroku. Bo z okazji Dnia bez ruska, jaki co roku organizują władze miejskie, organizowane są ataki, prezentowane akty niechęci, agresji i dezaprobaty kierowane do obcokrajowców. Co ciekawe, nie zauważyłem, by jakiś Rusek błąkał się na kartach tej powieści.

To powieść osoby zagubionej. Świadomej tego co pisze, ale nie do końca. A może jednak. Słowa jakie Silny wypowiada… A właśnie. Warto dodać, że cała powieść to jakby monolog głównego bohatera. On mówi, on cytuje i robi. Obserwuje i komentuje. Ale pamiętajmy, że za zasłoną z jego postaci, wypowiada się na temat rzeczywistości, co już wspomniałem, sama Masłowska. Zagubiona, nie do końca mająca pojęcie o tym co się wokół dzieje. To jej młodzieżowa, dopiero co pełnoletnia kontestacja otoczenia. O tym, że nie da się w młodym wieku ujarzmić samego siebie świadczy ten cytat:

Arleta przyszła, żebym dał jej ognia, mówi, że niby robię cyrk, podobno tak Magda mówi. Proszę bardzo, oto są słonie, co przeze mnie idąc, zniszczyły moje serce, oto są pchły. Oto są psy tresowane, gdyż byłem niczym psy tresowane, co nie dostają nic w zamian, tylko jeszcze liścia na twarz i ani dziękuję, ani spierdalaj. Oto jestem psem tresowanym, żeby prowadził samochód bez dachu. Ognia nie mam. Gdyż jestem wypalony. I chcę teraz umrzeć.

Ciężko jest być młodym, ciężko jest mieć uczucia i być odpowiedzialnym. O tym też pisze Masłowska. Wkładając te słowa w usta Silnego.

Autorka zrywa nam klapki z oczu. Pokazuje jak jest, cóż tego że w jej własny, i wspólny rówieśnikom sposób. Tratuje rzeczywistość, dobry smak, gust… Dla mnie Wojna polsko ruska pod flagą biało czerwoną to powieść udana, o jasno określonym przesłaniu (a przynajmniej tak mi się wydaje, że trafnie odczytuję tropy) . Prowokacyjna, odważna i napisana, w większej swej części, z głową. Czy mi się podobała? Chyba tak…

I na koniec, wiele uwag, które tutaj wyłuszczyłem, zawdzięczam obecności na wykładzie prowadzonym przez prof. Krzysztofa Uniłowskiego (Uniwersytet Śląski). Bez kilku wskazówek, interpretacja oraz ocena tej prozy, byłaby o wiele uboższa.

Wojna polsko-ruska pod lagą biało-czerwoną.

Dorota Masłowska

Lampa i Iskra Boża, 2002